Günümüzde artan sağlıklı beslenme ve spor alışkanlığı protein tozlarına olan ilgiyi bir hayli arttırdı. Bunun sonucunda da akıllara protein tozu zararlı mı? Sorusu gelmeye başladı. Belki de en çok merak edilen sorulardan biri olan protein tozları zararlı mı? Sorusunun cevabını yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Protein Nedir ve Neden Önemlidir?
Protein Nedir?
Proteinler, amino asitlerin bir araya gelerek uzun zincirler oluşturduğu biyolojik moleküllerdir. Amino asitler, proteinlerin temel yapı taşlarıdır ve organizmanın çeşitli işlevlerini yerine getiren birçok farklı protein türü oluşturmak için farklı kombinasyonlarda bulunabilirler. Proteinler, doğal olarak vücudumuzda sentezlenebileceği gibi dışarıdan besinlerle de alınabilirler.
Vücutta Proteinlerin İşlevi:
Kas Gelişimi ve Onarımı: Proteinler, kas dokusunun büyümesi ve onarılmasında kilit bir rol oynar. Amino asitler, kasların inşa edilmesi ve hasar gördüğünde onarılmaları için gereklidir.
Enzimlerin Üretimi: Enzimler, kimyasal reaksiyonları hızlandıran proteinlerdir. Vücuttaki sindirim, metabolizma, solunum ve diğer reaksiyonlar enzimler tarafından katalize edilir.
Hormonal Denge: Bazı hormonlar, protein yapısında moleküllerdir ve vücutta çeşitli işlevleri düzenler. Örneğin, insülin ve glukagon gibi hormonlar, kan şekeri düzeyini kontrol eder.
Doku Onarımı: Proteinler, yaralı dokuların onarılmasında ve vücuttaki hücrelerin yenilenmesinde önemli bir rol oynarlar.
Bağışıklık Sistemi: Antikorlar, vücudu enfeksiyonlara karşı koruyan proteinlerdir. Bağışıklık sistemi, antikorları kullanarak patojenlerle savaşır.
Bahsettiğimiz gibi protein vücut için çok önemli bir makro ögesidir. Günlük beslenmemizde bulunan protein kaynaklarının yanı sıra ek gıda takviyesi olarak (protein tozu) da alınabilmektedir. Protein tozlarının hammadde olarak farklı çeşitleri vardır. Gelin birlikte bu çeşitlere bir göz atalım.
Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!
iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!
Google Play'den ücretsiz indir!
Protein Tozlarının Çeşitleri ve İçerikleri
Whey Protein
Whey protein, sütten elde edilen bir protein türüdür ve en yaygın kullanılan protein tozu türlerinden biridir. Yüksek kalitede bir tam protein kaynağıdır ve vücut tarafından hızla emilir.
Whey protein, esansiyel amino asitler bakımından zengin olup kas gelişimi ve onarımı için idealdir.
Kazein Protein
Kazein protein de sütten elde edilen bir protein türüdür, ancak whey proteine göre daha yavaş sindirilir. Kaslara uzun süre boyunca amino asit sağlar ve böylece onarım ve büyümeyi destekler.
Soya Protein
Soya protein, soya fasulyesinden elde edilir ve bitkisel bir protein kaynağıdır. Aynı zamanda lif, vitaminler ve mineraller bakımından zengindir. Soya protein, veganlar ve laktoz intoleransı olanlar için uygun bir alternatif sunar.
Bezelye Protein
Bezelye protein, bezelyeden elde edilir ve yine bitkisel bir kaynaktır. Yüksek protein içeriği ve esansiyel amino asitler içermesi nedeniyle popüler bir seçenektir. Özellikle veganlar ve bitkisel bazlı beslenme tercih edenler için uygundur.
Protein Tozlarının Üretim Süreci
Protein Kaynağının Seçimi: İlk adım, protein tozunun temel kaynağını belirlemektir. Bu kaynaklar genellikle süt, soya, bezelye, yumurta, whey (sütten elde edilen), kazein, kolajen veya diğer bitkisel veya hayvansal proteinler olabilir. Protein tozunun son özellikleri, seçilen kaynağa bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Ham Malzeme Hazırlığı: Seçilen protein kaynağı, önce işlenmelidir. Süt bazlı proteinler için süt pastörize edilir ve kazein ve whey ayrılır. Bitkisel proteinler için bitki özleri veya yüksek protein içeriğine sahip bitki malzemeleri işlenir.
Protein Ayrıştırma ve Ayıklama: İşlenen protein kaynağı, proteinin diğer bileşenlerden ayrılması için işleme tabi tutulur. Bu işlem genellikle filtrasyon, çöktürme veya asit/taban yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilir. Bu şekilde saf protein elde edilir.
Kurutma: Elde edilen sıvı protein, kurutma işlemine tabi tutularak toz haline getirilir. Kurutma işlemi için farklı yöntemler kullanılabilir, ancak en yaygın yöntemler sprey kurutma veya buhar ile kurutmadır.
Protein Tozlarının Zararları ve Yan Etkileri
Her şeyden önce protein tozunun bir ‘’takviye’’ olduğunu unutmamamız gerekir. Önceliğimiz her zaman diyet ile günlük protein ihtiyacımızı karşılamak olacaktır. Bunun yanı sıra protein tozunun şu ana kadar kanıtlanmış bir zararı olmadığını söyleyebiliriz fakat kişinin genel sağlık durumuna göre aşağıdaki durumlar gözlenebilir.
1-Alerji ve İntolerans: Protein tozu kullanırken içeriğini dikkatlice incelemelisiniz. Whey proteinler peynir altı suyundan yapıldığı için laktoz intoleransı olan kişilerde hassasiyet yaratabilir. Bu yüzden bilinçli bir şekilde tüketilmesi önemlidir.
2- Böbrek Fonksiyonları: Eğer bir böbrek hastalığınız varsa veya gereğinden çok çok fazla protein tüketiyorsanız ekstra olarak protein tozu kullanmanız böbreklerinizi yorabilir. Bunun için güvenli aralıkta protein tüketimine dikkat edilmelidir.
3- Sindirim Problemi: Bazı bağırsak sorunları yaşayan veya hassasiyeti olan kişiler sindirim konusunda problem yaşayabilir. Sindirim konusunda problem yaşadığınızı gözlemliyorsanız protein tozu kullanımını bırakabilirsiniz.
4- İçerik ve Kalite: Protein tozunun belki de en büyük zararı diyebileceğimiz nokta kalitesiz ürünler. İçerik bakımından kalitesiz bir ürün kullandığınız takdirde protein tozunun potansiyel faydalarından yararlanamamak ile birlikte maddi açıdan da kendinize zarar vermiş olacaksınız. Kaliteli protein tozu seçerken nelere dikkat etmemiz gerekir diyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.
Sonuç olarak;
-Proteinler vücudumuz için elzem makro öğelerdir. Bu elzem ögeyi günlük beslenme ile yeterli miktarda karşılamamız gerekir. Bu noktada protein tozları ek destek olarak yardımcı olabilir. Kullanımı şart değildir faka pratiklik açısından sıklıkla tercih edilmektedir.
-Birçok farklı hammadde kullanılarak protein tozu üretilebilir. En yaygın ve amino asit bakımından yeterli olanı whey proteindir. Veganlar bitkisel protein tozlarını tercih edebilirler.
-Protein tozlarının kas gelişimi üzerindeki etkisinin yanı sıra antiinflamatuar, antioksidan ve antidiyabetik etkilerinin de mevcut olduğu belirtilmiştir.
-Böbrek rahatsızlığı veya protein sindirimi ile ilgili genetik bir bozukluk yoksa ve uygun miktarlarda protein alımı sağlanıyorsa, protein tozu kullanımının güvenli olduğu belirtilmiştir.
-Protein tozu kullanırken gerçekten kaliteli bir ürün kullanılması önemlidir. Eğer kaliteli bir ürün kullanılmıyorsa faydadan ziyade hem etki hem de maddi açıdan zarar etmiş olacaksınız.
Diyetisyen Berk Kerem Aksel
Kaynaklar:

1- "Whey Protein Supplementation Enhances Whole Body Protein Metabolism and Performance Recovery after Resistance Exercise: A Double-Blind Crossover Study." - West, D. W. D. et al. Nutrition Journal, 2012.
2- "Casein Protein and Whey Protein Comparison" - American Journal of Clinical Nutrition, 2017.
3- "Soy Protein and Cardiovascular Disease" - Journal of the American Heart Association, 2017.
4- "Pea Proteins for Food Applications: Characterization, Functional Properties, and Application in Fish Products" - Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 2011.
5- Harvard Health Publishing - The Hidden Dangers of Protein Powders
6- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases - Are You Getting Too Much Protein?
7- International Society of Sports Nutrition - International Society of Sports Nutrition Position Stand: Protein and Exercise
8- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1910513
9- Sousa, G.T., Lira, F.S., Rosa, J.C., de Oliveira, E.P., Oyama, L.M., Santos, R.V., & Pimentel, G.D. (2012). Dietary whey protein lessens several risk factors for metabolic diseases: a review. Lipids In Health And Disease, 11, 67.
https://doi.org/10.1186/1476-511X-11-67
10- Salehi, A., Gunnerud, U., Muhammed, S. J., Ostman, E., Holst, J. J., Björck, I., & Rorsman, P. (2012). The insulinogenic effect of whey protein is partially mediated by a direct effect of amino acids and GIP on β-cells. Nutrition & Metabolism, 9(1), 48. https://doi.org/10.1186/1743-7075-9-48
11- Pal, S., & Radavelli-Bagatini, S. (2013). The effects of whey protein on cardiometabolic risk factors. Journal of The International Association For The Study Of Obesity, 14(4), 324–343.
https://doi.org/10.1111/obr.12005
12- Patel S. (2015). Emerging trends in nutraceutical applications of whey protein and its derivatives. Journal of Food Science And Technology, 52(11), 6847–6858. https://doi.org/10.1007/s13197-015-1894-0
13- Pal, S., Ellis, V., & Dhaliwal, S. (2010). Effects of whey protein isolate on body composition, lipids, insulin and glucose in overweight and obese individuals. The British Journal Of Nutrition, 104(5), 716–723.
https://doi.org/10.1017/S0007114510000991
14- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5118733/