Hem marketlerden satın aldığımız birçok ürün plastik ambalaja sahip hem de her birimizin evinde birçok plastik saklama kabı bulunuyor. Birçok insan kolay ulaşılabilir ve ekonomik olması sebebiyle plastik kapları sık sık tercih ediyor.
İster bir marketten ambalajlı bir ürün alın ister uzun ömürlü bir saklama kabı, eğer plastikten üretiliyorsa ürünün altında aşağıdaki gibi bazı semboller bulunur.
Peki satın aldığınız plastik ambalajların altındaki kodların ne anlama geldiğini biliyor musunuz?
Plastik kaplar yapıldıkları plastiklerine türüne göre 1 ila 7 arasındaki rakamlar ile sınıflandırılır. Bu sınıflandırmada bazı plastik türleri gıda ile etkileşime girmezken yani gıdaları saklamaya uygunken bazıları ise gıda ile etkileşime girerek zararlı maddelerin vücuda alınmasına sebebiyet verebilmektedir.
Plastik saklama kabı tercih ederken nelere dikkat etmeniz gerektiğini biliyor musunuz?
(https://www.turanplastic.com/urun/smartware-3lu-saklama-kabi-set/)
Plastik kapların gıda saklamak için hayat kurtarıcı olduğunu biliyoruz. Plastik sınıflandırması sebebiyle sadece ambalajlı ürünlerde değil, plastik saklama kabı alırken de bu kabın hangi plastikten yapıldığını bilmeniz çok önemlidir. Hangi plastik kap besin saklamaya uygundur, hangisi değildir gelin birlikte inceleyelim.
Polietilen Tereftalat (PET) – Plastik Kodu 1
Polietilen plastikler genel olarak tek kullanımlık olan, su, soda şişesi, fıstık ezmesi kavanozları, meşrubat şişeleri vb. kaplarda sıklıkla kullanılır. PET tek kullanımlık bir plastik olması sebebiyle sürekli olarak kullanıma uygun değildir. Bu plastik türü tek kullanımda zararsız olurken, birden çok kez kullanıldığında çeşitli kimyasallar salgılayabilir. Polietilen tereftalat yüksek sıcaklıklarda antimon adı verilen bir metal sızıntısı yapabilir, bu sebeple PET ile yapılmış saklama kapları yemek saklamak için uygun değildir.
Aynı zamanda pet şişelerde bir içecek aldığımızda kullandıktan sonra çöpe atmalı ve tekrar kullanmamalıyız. Bunu anlamanın en iyi yolu altındaki koda bakmak olacaktır.
Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE) – Plastik Kodu 2
Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) yaygın olarak süt, meyve suyu şişeleri, yağ şişesi, deterjan, şampuan, saç kremi şişeleri, su boruları ve market poşetlerinin yapımında kullanılır. HDPE genel olarak güvenli kabul edilen bir plastik türüdür ve tekrar tekrar kullanılabilir. HDPE plastiği ile yapılmış kapların sürekli olarak sıcaklığa veya gün ışığına maruz kalmasını engellemeniz önemli. Yapılan bazı araştırmalar HDPE plastiklerinin uzun süre gün ışığına maruz kaldıklarında endokrin hormonların işleyişine etkileyebilecek nonifenol maddelerini sızdırabileceğini tespit etmiştir.
Sonuç olarak 2 kodlu HDPE plastiği ile üretilmiş yemek saklama kapları, uzun süre gün ışığına maruz bırakılmadığı sürece kullanım için uygundur.
Polivinil Klorür (PVC) – Plastik Kodu 3
Polivinil Klorür yaygın olarak tesisat boruları, yaygın kullanılan malzemeler, şeffaf meyve suyu şişeler, sandviç kapları, streç folyo gibi çeşitli alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Zehirli plastik olarak da bilinen PVC, plastiğin en zararlı halidir. Polivinil Klorür (PVC), bisfenol A (BPA), kurşun, ftalatlar, cıva, dioksinler ve kadmiyum içerir. Özellikle ağır metallar ve bisfenol A (BPA) insan sağlığını ciddi derece de tehdit etmektedir.
Çoğu insan için BPA'ya maruz kalmanın birincil kaynağı diyettir. Bisfenol A (BPA), konserve gıdaların koruyucu iç kaplamalarından ve polikarbonat sofra takımları, gıda saklama kapları, su şişeleri ve biberonlar gibi tüketici ürünlerinden gıdaya direkt olarak sızabilir.
Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!
iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!
Google Play'den ücretsiz indir!
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından yürütülen 2003-2004 Ulusal Sağlık ve Beslenme İnceleme Araştırması (NHANES III), altı yaş ve üstü insanlardan alınan 2517 idrar örneğinin %93'ünde saptanabilir BPA seviyeleri bulmuştur.
ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), vücut ağırlığının kilogramı başına 5 mg’dan daha az BPA maruziyetini güvenli kabul edilebileceğini söylerken yapılan bazı araştırmalar güvenli seviyelerde dahi BPA maruziyetinin çeşitli sağlık problemlerine yol açabileceğini öne sürmektedir.
Polivinil Klor içerisinde bulunan BPA, ısı maruziyetinde çok daha kolay bir şekilde besinlerle karışabilmektedir. Bu sebeple PVC plastiği ile yapılmış yiyecek ve içecek kapları kullanım açısından sağlıklı değildir. Özellikle mikrodalga kaplarında bu plastiğin kullanılması sağlığınızı ciddi derecede olumsuz etkileyebilir.
Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE) – Plastik Kodu 4
Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE), genel olarak ekmek poşetleri, dondurulmuş gıda poşetleri, plastik poşetler, yemek saklama kapları, ketçap şişeler vb gibi alanlarda kullanılmaktadır. Tekrar tekrar kullanılabilen bu plastik türü asit, baz ve bitkisel yağlara karşı dayanıklıdır.
Amerika Gıda ve İlaç İdaresi, LDPE kullanımını genel olarak insan sağlığı için güvenli bulmaktadır. Düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) üzerine yapılan bazı hayvan çalışmaları, ölümcül olmayan düşük toksisite dereceleri elde etmiştir. İnsanlar üzerinde şu ana herhangi bir olumsuzluk saptanmamasına karşın bu plastiği de gün ışığı ve ısıdan uzak tutmak faydalı olabilir.
Düşük yoğunluklu polietilenden üretilen kaplar yiyecek içecek saklamak için uygundur.
Polipropilen (PP) – Plastik Kodu 5
Polipropilen (PP), hafif ve sert olan bu plastik türü genel olarak süt ve süt ürünlerinin kapları, şurup şişeleri, saklama kapları, çocuk bezleri, hijyenik pedler, ev aletleri, otomotiv gibi çok geniş yelpazedeki ürünlerin yapımında kullanılır.
Besin kaplarında kullanımı FDA ve Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından onaylanan bu plastik türünün ısıya dayanıklılığı yüksektir. Bu sebeple bu kaplar mikrodalgada ısıtılabilen gıdaların paketlenmesi için uygundur ve bu plastikten yapılan kaplar tekrar tekrar kullanılarak bulaşık makinasında da yıkanabilmektedir.
Plastikler üzerinde 2019 yılında yapılan bir araştırma, plastikerin toksisitesini araştırmıştır. Plastik ürünlerin üretim sürecinin, üründen ürüne değişmesi ve üreticiye göre de farklı etkenler olması sebebiyle plastiklerin toksisitesinin çok değişken olabileceği tespit edilmiştir.
Polipropilen, polivinil klorür’ün aksine bisfenol A yani BPA içermez. Isıya dayanıklı olması, BPA içermemesi, güncel çalışmalarda herhangi bir etkisinin olmaması, FDA ve EPA tarafından onaylanmış olması polipropilenden yapılmış plastik besin saklama kaplarının güvenli olduğunu göstermektedir.
Sağlık açısından olumsuz bir etkisi olmayan, darbelere ve ısıya karşı dayanıklı, hafif bir kap tercih etmek istiyorsanız polipropilenden yapılmış saklama kaplarını tercih edebilirsiniz.
Polistiren (PS) – Plastik Kodu 6
Polistiren (PS), genel olarak strafor bardaklar, yumurta kartonları, ambalajlar, plastik piknik çatal bıçak takımı, köpük ambalajlar, kullan at tarzı ürünlerde sıklıkla kullanılır.
Polistiren, içerisinde stiren adı verilen kanserojen bir madde barındırmaktadır. Bu madde gıda ürünleri için kullanılan polistiren kaplardan gıdalara sızabilir ancak bu sızabilecek stiren miktarı çok düşük seviyelerdedir. Yapılan bazı çalışmalar bu sızıntının olumsuz bir etki göstermeyeceği belirtirken, bazı çalışmalar ise çeşitli kanser türlerine sebep olabileceğini söylemektedir. Tüm bu yapılan çalışmalar, stiren ve insan sağlığı arasındaki ilişkiyi net bir biçimde ortaya koyabilmek için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini belirtmektedir.
Olası bir stiren sızıntısına karşın polistirenden yapılmış saklama kaplarını tercih etmemek sağlık açısından daha uygun olacaktır.
Diğer Plastikler (Other) – Plastik Kodu 7
Diğer plastik maddeler, genellikle bazı pet şişelerde, temizlik malzemelerinde, biberonlarda, fırın poşetleri, ketçap gibi sos şişelerinde, araba parçalarında sıklıkla kullanılmaktadır.
Bu plastik türü bisfenol A (BPA), polikarbonat (PC) gibi birçok plastiği içerisinde barındırmaktadır. Bu plastik türü BPA ve çeşitli ağır me taller içermesi için gıdalar ile kolay bir şekilde etkileşime girebilir ve sızıntı yapabilir. Bu sebeple güvenli kabul edilmez.
Plastik bir saklama kabı alacaksanız 7 numaralı plastiğin kullanıldığı kapları kullanmak sağlık açısından faydalı olmayacaktır, bu sebeple mümkün olduğunca bu plastik türünün kullanıldığı kaplardan kaçınmak gerekmektedir.
Kodlar Ürünün Hangi Bölümünde Yer Alıyor?
Yukarıda hangi plastik türlerinin gıdalar için kullanılmasının uygun olduğu, hangilerinin sağlığı tehdit edebileceğini öğrendik, peki bu plastik kodlar saklama kaplarının hangi bölümünde yer alıyor?
Plastikten üretilmiş her ürün, üretildiği plastik türünün kodunu kap içerisinde veya üzerinde barındırmak zorundadır. Üzerinde herhangi bir kod bulunmuyor ise bu ürünlerden mümkün olduğunca uzak durun ve bu ürünleri satın almayın. Plastik kodlar üçgen içerisinde numaralı halde, kapların dışında ve alt kısmında bulunmaktadır. Bu numaralandırılmaların plastik kaplarda nasıl gözüktüğünü aşağıdaki görsellerden inceleyebilirsiniz.
Özetle;
Plastik ürünler ne amaçla kullanılırsa kullanılsın dikkatli yaklaşılması gereken ürünlerdir. Sağlığınızı tehdit etmeyecek ürünler tercih edilmelidir, bu bağlamda 4 ve 5 kodlu plastiklerden yapılmış gıda saklama kaplarını tercih edebilirsiniz; 3 numaralı ve içeriğini bilmediğiniz plastikten yapılmış gıda saklama kaplarını ise mümkün olduğunca hiçbir şekilde kullanmamaya dikkat edin. Tek seferlik kullanıma uygun olan plastik ambalajlı ürünler tüketilince aynı ambalajı tekrardan kullanmayın. Hem satın aldığınız gıdaların hangi ambalaja sahip olduğunu hem de evinizde bulunan plastik saklama kaplarının sağlıklı olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Sağlıkla kalın!
Diyetisyen Can Kocakurt
Kaynakça
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6823117/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21663944/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30463173/
- http://jes.ksu.edu.tr/en/download/article-file/392740
- https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/sya-bpa/index.cfm
- https://www.fda.gov/media/90124/download
- https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/bisphenol-bpa-use-food-contact-application
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S004565352203675X
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7958955/
- https://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/acs.est.9b02293
- https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/styrene/index.cfm